پای انرژی هسته‌ای به آفریقا هم باز شد

به گزارش انرژی و نیرو، در حالی که بیش از نیمی از جمعیت قاره آفریقا همچنان از دسترسی به برق محروم هستند، حدود ۲۰ کشور این قاره در تلاش‌اند تا با بهره‌گیری از انرژی هسته‌ای، مسیر تازه‌ای را برای توسعه زیرساخت‌های انرژی خود ترسیم کنند.

این کشور‌ها انرژی هسته‌ای را گزینه‌ای استراتژیک برای تأمین پایدار برق، کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی و تسریع رشد اقتصادی می‌دانند. با وجود این چشم‌انداز گسترده، تاکنون تنها چهار کشور آفریقایی وارد مراحل اجرایی این فناوری شده‌اند و در میان آنها، تنها آفریقای جنوبی نیروگاه هسته‌ای فعال دارد.

مصر؛ بازیگر اصلی انرژی هسته‌ای در قاره

در میان کشور‌های آفریقایی، مصر جایگاه ویژه‌ای دارد و پروژه بزرگ نیروگاه هسته‌ای "الضبعه" گواهی بر این پیشتازی است. این پروژه شامل چهار راکتور با ظرفیت کلی ۴۸۰۰ مگاوات است که توسط شرکت دولتی روس‌اتم، با بودجه‌ای در حدود ۳۰ میلیارد دلار اجرا می‌شود.

بخش عمده‌ای از این بودجه، به ارزش ۲۵ میلیارد دلار، از طریق وامی از سوی دولت روسیه تأمین شده است. پروژه الضبعه در سال ۲۰۲۵ مجوز ساخت تأسیساتی برای ذخیره‌سازی سوخت مصرف‌شده را دریافت کرد و طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیش‌بینی می‌شود نخستین راکتور آن تا سال ۲۰۲۸ وارد مدار تولید شود. این پروژه نقطه عطفی برای مصر و قاره آفریقا به شمار می‌رود و نشانه‌ای از عزم جدی این کشور در تبدیل شدن به یک قطب انرژی نوین در منطقه است.

کشور‌هایی در آستانه ورود به فاز ساخت

غیر از مصر و آفریقای جنوبی، سه کشور دیگر، یعنی غنا، کنیا و نیجریه، در حال آماده‌سازی برای ورود به فاز ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای هستند.

این کشور‌ها در حال تکمیل مراحل فنی، بررسی زیرساخت‌ها و مذاکرات قراردادی با شرکت‌های بین‌المللی‌اند. تنها چیزی که آنها را از آغاز ساخت بازمی‌دارد، تصمیم نهایی سیاسی است که هنوز اتخاذ نشده است. این کشور‌ها با حمایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به‌ دنبال تثبیت موقعیت خود در نقشه هسته‌ای آینده آفریقا هستند.

مغرب و کشور‌های در مرحله مقدماتی

مغرب نیز با وجود آن‌که هنوز وارد فاز اجرایی نشده، در رادار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد. در نوامبر ۲۰۲۳، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس، از مقامات مراکشی خواست تا مسیر ورود به باشگاه هسته‌ای را هموار کنند. با این حال، این کشور فعلاً در مرحله مطالعات اولیه به‌ سر می‌برد و هنوز برنامه‌ای رسمی برای آغاز پروژه هسته‌ای خود اعلام نکرده است.

کشور‌های در مرحله مطالعه و بررسی

افزون بر این، کشور‌های دیگری نیز وجود دارند که گام‌های اولیه را برداشته‌اند، اما هنوز وارد مرحله ساخت نشده‌اند. این کشور‌ها شامل الجزایر، رواندا، تونس، اتیوپی، سنگال، نیجر، سودان، اوگاندا و زامبیا هستند. آنها فعلاً در مرحله امکان‌سنجی پروژه‌ها، ارزیابی نیاز‌های فنی و تدوین برنامه‌های ملی انرژی هسته‌ای به‌سر می‌برند. این فاز، معمولاً شامل همکاری با نهاد‌های بین‌المللی و انجام مطالعات زیست‌محیطی، اقتصادی و فنی است.

کشور‌هایی که هنوز آغاز نکرده‌اند

در کنار این گروه، ۹ کشور دیگر نیز وجود دارند که هنوز هیچ اقدام مشخصی برای ورود به برنامه هسته‌ای انجام نداده‌اند. این کشور‌ها شامل بورکینافاسو، ساحل عاج، توگو، گینه، جیبوتی، تانزانیا، ماداگاسکار، نامیبیا و زیمبابوه هستند. این کشور‌ها در مرحله موسوم به "ماقبل مرحله اول" قرار دارند و هنوز چارچوب حقوقی یا برنامه‌ریزی مشخصی در زمینه انرژی هسته‌ای ندارند.

رقابت شرکت‌های بین‌المللی برای ورود به بازار هسته‌ای آفریقا

پویایی و پتانسیل بالای بازار انرژی هسته‌ای آفریقا، توجه شرکت‌های بزرگ جهانی را به خود جلب کرده است. شرکت فرانسوی EDF که نیروگاه "کوبورگ" را در آفریقای جنوبی ساخته، یکی از بازیگران اصلی این عرصه است. شرکت کره‌ای KEPCO، شرکت روسی روس‌اتم و شرکت ملی انرژی هسته‌ای چین (CNNC) نیز از دیگر بازیگران فعال این میدان هستند. چین در سال ۲۰۲۴ با آغاز ۷ پروژه از مجموع ۹ پروژه جهانی، پیشتاز بازار جهانی شد.

بر اساس گزارش وضعیت صنعت هسته‌ای جهان که در ژانویه منتشر شد، طی پنج سال گذشته، ۴۰ راکتور هسته‌ای جدید در جهان راه‌اندازی شده‌اند که ۲۶ مورد آن در چین و یک مورد در پاکستان، توسط شرکت‌های چینی ساخته شده‌اند. همچنین ۱۳ راکتور دیگر توسط صنعت هسته‌ای روسیه در کشور‌های مصر، هند، ترکیه و خود روسیه احداث شده‌اند.

آینده انرژی هسته‌ای در آفریقا

با وجود چالش‌های زیرساختی، مالی و سیاسی، روند حرکت کشور‌های آفریقایی به‌سوی استفاده از انرژی هسته‌ای شتاب گرفته است. این فناوری برای بسیاری از دولت‌های آفریقایی نه تنها راهکاری برای حل بحران برق، بلکه ابزاری برای توسعه پایدار، استقلال انرژی و حتی افزایش نفوذ ژئوپلیتیکی به شمار می‌آید. با پیشرفت پروژه‌های فعلی، انتظار می‌رود طی دهه آینده چهره انرژی در آفریقا دگرگون شود و این قاره به یکی از بازیگران نوظهور در صنعت جهانی انرژی هسته‌ای تبدیل شود.

منبع: خبرگزاری فارس