چشم انداز صنعت پالایش از دریچه برنامه پنج ساله هفتم توسعه

به گزارش انرژی و نیرو، قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۳-۱۴۰۷) یک برنامه توسعه‌ای شامل ۲۴ فصل، ۵۵ زیرفصل، ۱۲۰ ماده و ۴۸۱ بند است که در تاریخ ۴ تیر ۱۴۰۳ ابلاغ شده است. این برنامه با هدف رشد اقتصادی، اصلاح نظام بانکی، مهار تورم، توسعه عدالت اجتماعی، کاهش فقر، حفاظت از محیط زیست و تقویت دیپلماسی اقتصادی تدوین شده است. در گفت‌و‌گو با جواد بهشتی، مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران تکالیف و چشم‌انداز صنعت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت را مورد بحث و بررسی قرار داده‌ایم که از نظرتان می‌گذرد.

برای شروع بفرمائید مهم‌ترین وظایف صنعت پالایش بر اساس برنامه هفتم توسعه چه مواردی است؟

در برنامه مذکور سه وظیفه بر عهده صنعت پالایش کشور گذاشته شده است؛ نخست آنکه این صنعت باید زنجیره ارزش را تکمیل و الگو‌های فرآیندی پالایشگاه‌های موجود را به منظور رعایت الزامات بین‌المللی و استاندارد و کیفیت موردنیاز روز دنیا به روزآوری کند، همچنین باید راندمان و ارزش افزوده لازم را در صنعت پالایش ایجاد کند. وظیفه دوم افزایش ظرفیت تولید فرآورده‌های با ارزش افزوده بیشتر با کاهش تولید ته‌مانده و فرآورده‌های سنگین پالایشی به ویژه نفت کوره و ارتقاء کیفی فرآورده نفت کوره برای برآوردن نیاز و تقاضای داخلی و در صورت لزوم صادرات فرآورده و ارزآوری است. تولید انواع فرآورده با استاندارد‌های روز دنیا همسو با الزامات و قوانین زیست‌محیطی سومین وظیفه‌ای است که صنعت پالایش باید آن را تحقق بخشد.

قوانین بالادستی حاکمیتی شرکت ملی پالایش و پخش در حوزه انرژی شامل چه مواردی است؟

به طور کلی در حوزه انرژی ۱۱ قانون بالاسری حاکمیتی برای شرکت پالایش و پخش وجود دارد که شامل ماده ۵۹ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی مصوب سال ۱۳۸۹ مجلس شورای اسلامی، جزء ۲ بند الف ماده ۴۴ قانون برنامه ششم توسعه، الزامات بین المللی IMO ۲۰۲۰ و ...، قانون هوای پاک (ماده ۱۳ و ۱۸)، ماده ۲۸ قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت، ماده ۱۲۸ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۴-۱۳۹۰)، ابلاغ مصوبه تاریخ ۱۴ دی‌ماه سال ۱۳۹۲ هیات وزیران، بند (ف) تبصره ۲ بودجه ۱۴۰۱ و بند (هـ) تبصره (۲) قانون بودجه سال ۱۴۰۲ می‌شود.

تصویب نامه هیات وزیران مصوب ۲۴ فروردین سال ۱۳۹۳ و بند "ر" تبصره "یک" قانون بودجه سال ۱۴۰۲، موضوع مواد ۴۲، ۴۵ و ۶۲ قانون و آیین‌نامه‌های اجرایی مربوطه برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت و قانون حمایت از توسعه صنایع پایین دستی نفت خام و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی نیز از دیگر قوانین مذکور است.

در برنامه هفتم توسعه روابط دولت و واحد‌های پالایشی چگونه تنظیم شده است؟

با شروع خصوصیسازی شرکت‌ها بر اساس اصل ۴۴ قانون اساسی، دولت با هدف حمایت از شرکت‌های پالایشی و حفظ روند پالایش نفت خام و میعانات گازی و تولید فرآورده‌های تولیدی موردنیاز کشور، تا زمان به‌روزرسانی و افزایش توانمندی شرکت‌های پالایشی به عنوان یک بنگاه اقتصادی مستقل، براساس جزء یک بند الف ماده یک قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) قیمت نفت خام را با پنج درصد تخفیف نسبت به FOB خلیج فارس به شرکت‌های پالایشی عرضه کرد.

براساس اهداف و دستاورد‌های پیشبینی شده ماده ۴۵، شرکت‌های پالایشی باید با اجرای طرح‌های افزایش ظرفیت، کیفی‌سازی فرآورده، ارتقاء کیفی و کاهش کمی نفت کوره و ایجاد ارزش افزوده قابل قبول شروط استفاده از این تخفیف را به جا آورند. با وضع ماده ۴۵ در قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت، دولت مکلف به اعمال تخفیف پنج درصد قیمت خوراک برای شرکت‌های پالایشی موجود مشروط به رعایت قانون و آیین‌نامه مذکور کرده است.

ماده ۴۵ قانون برنامه هفتم دقیقا چه جزئیاتی را موردنظر قرار داده است؟

بر اساس ماده ۴۵ قانون برنامه هفتم دولت مکلف است در راستای افزایش ارزش افزوده محصولات در زنجیره پایین‌دستی پتروپالایشگاهی و نیز افزایش کیفیت فرآورده‌های نفتی و تطابق آن با استاندارد‌ها و الزامات قانونی داخلی و بین المللی ساز و کار‌های مورد نیاز برای ارتقای کیفی فرآورده‌های تولیدی و کاهش تولید فرآورده‌های سنگین را طوری تهیه کند که تا پایان برنامه، ترکیب و کیفیت فرآورده‌های نفتی تولید شده توسط شرکت‌های پالایش نفت و پتروپالایشگاهی از استاندارد‌های لازم برخوردار باشند.

میزان تولید فرآورده‌های نفتی در پایان برنامه پنج ساله هفتم توسعه چه مقدار خواهد بود؟

مقادیر و شاخص‌های کمی مرتبط با تولیدات بنزین، نفت‌گاز و نفت کوره، نسبت تولیدات بنزین و نفت گاز یورو به کل تولید این دو فرآورده و نسبت تولید محصولات سنگین به کل محصولات از سال ۱۴۰۲ با وضوح قانون بند (ر) تبصره ۲ در قانون بودجه سال ۱۴۰۲ و بعد از آن همسو با تحقق اهداف کمی مندرج در جدول ذیل ماده ۴۲ قانون برنامه هفتم مطابق جدول زیر تعیین شده است.

اقداماتی که تاکنون براساس مفاد آیین‌نامه اجرایی مربوطه آغاز شده شامل چه مواردی بوده است؟

پنج اقدام مهم براساس آییننامه اجرایی قانون صورت گرفته است؛ نخست آنکه براساس ماده ۲ آیین‌نامه اجرایی ماده ۴۵ قانون، مصوب کردن طرح‌های کیفی‌سازی هر یک از شرکت‌های پالایشی مشمول قانون توسط شرکت ملی پالایش و پخش در بازه دو ماهه از تاریخ ابلاغ آیین‌نامه مذکور با همکاری شرکت‌های پالایش نفت و از طریق شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت است. دوم آنکه بر اساس مفاد ماده ۳ آیین نامه اعطای تخفیف پنج درصدی قیمت خوراک به شرکت‌های پالایشی منوط به رعایت و اقدام در خصوص دو شرط اختصاص حداقل ۴۰ درصد از سود خالص پایان سال مالی قبل به حساب اندوخته سرمایه‌ای و پیشرفت مالی و فیزیکی طرح‌های مشمول این ماده قانونی بر اساس گزارش‌های شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت است. در صورت عدم رعایت این شرایط تخفیف مذکور بر اساس فرمول مد نظر آیین نامه (تبصره یک ذیل ماده ۳ آیین نامه) اعمال خواهد شد.

سومین اقدام، پیگیری، برگزاری جلسات، اخذ گزارش‌های ماهیانه از پالایشگاه‌ها، انجام بازدید از طرح‌های پالایشی و تهیه گزارش عملکرد سه ماهه طرح‌های مشمول این ماده قانونی توسط شرکت ملی مهندسی و ساختمان نفت ایران بر اساس تبصره ۲ ذیل ماده ۳ آیین نامه است. همچنین شرکت پالایش و پخش با توجه به میزان پیشرفت فیزیکی طرح‌های کیفی سازی هرساله نسبت به بازنگری فهرست و برنامه‌های زمانبندی طرح‌های مشمول این ماده قانونی اقدام می‌کند.

پیگیری و اقدام لازم در رابطه با سایر ظرفیت‌های پیش‌بینی شده در آیین نامه اجرایی قانون، شامل ایجاد خط سبز گمرکی برای طرح‌های مشمول این ماده قانونی، رفع محدودیت صدور مجوز‌های زیست محیطی پنجمین اقدام است. همچنین وزارت صمت باید وفق ماده ۶ آیین نامه با توجه به محدودیت تولید داخلی همکاری لازم را با شرکت‌های پالایشی به عمل آورد.

چالش‌ها و راهکار‌های مرتبط با این قانون چیست؟

برای تحقق قانون مذکور، نه تنها همکاری بین دستگاهی برای تسهیل روند اجرای قانون ضروری است، بلکه سهامداران شرکت‌های پالایشی و انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پالایش باید در پیگیری و اجرای قانون مذکور باید نهایت تلاش خود را به کار گیرند

قانون مذکور دو چالش دارد؛ ممکن است اجرای قانون مذکور منجر به کاهش درآمد و در نتیجه کاهش سود خالص شرکت‌های پالایشی و تاثیر آن بر تخصیص منابع مدنظر قانون برای اجرای طرح‌های کیفی‌سازی پالایشگاه‌ها شود. همچنین تامین دانش فنی (لیسانس) و منابع مالی طرح‌های کیفی‌سازی با توجه به محدودیت‌های بین‌المللی با محدودیت مواجه است.

طرح‌های کیفی‌سازی پالایشگاه‌های مشمول ماده ۴۵ قانون برنامه پنج ساله هفتم توسعه کدام است؟

اجرای طرح‌های افزایش ظرفیت پالایشی پالایشگاه‌های بندرعباس، امام خمینی شازند، آبادان و ساخت پالایشگاه میعانات گازی جدید ستاره خلیج فارس و طرح‌های کیفی‌سازی شرکت‌های پالایشی (احداث واحد‌های بنزین‌سازی، ایزومریزاسیون و بهینه‌سازی و بهبود کیفیت فرآورده‌های نفتی بنزین و نفت گاز) از سال‌های قبل به منظور رعایت الزامات و تکالیف محوله شروع شده است؛ ابلاغ ماده ۴۵ قانون برنامه هفتم پیشرفت و سازوکاری در جهت تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرح‌ها در راستای تحقق اهداف تعیین شده در قوانین بالادستی از جمله ماده ۴۲ برنامه هفتم پیش‌بینی شده است.

همچنین اجرای طرح‌های ارتقاء کیفی و کاهش کمی نفت کوره به منظور کاهش مقدار تولید آن با تبدیل آن به فرآورده‌های با ارزش افزوده بالا در پالایشگاه امام خمینی شازند با ساخت واحد‌های RCD و RFCC انجام شده و در سایر پالایشگاه‌های تهران، اصفهان، تبریز، بندرعباس، آبادان، شیراز و لاوان برنامه‌ریزی شده و در دست انجام است.

منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی شرکت ملی پالایش و پخش فرآروده‌های نفتی ایران