دستانی که رگ‌های الغدیر را زخمی می‌کند

به گزارش انرژی و نیرو به نقل از ایسنا، خشکسالی و کمبود نزولات آسمانی نه تنها بر منابع آب کشاورزی شهرستان ساوه به عنوان قطب تولید محصولات کشاورزی با تولید افزون بر ۷۰ نوع محصول زراعی و باغی تاثیر گذاشته، بلکه این شهرستان با کاهش چشمگیر منابع آبی سدالغدیر به عنوان تامین کننده بخشی از نیاز آب شرب این شهر، در تامین نیاز شهروندان ساوجی به مصارف شرب نیز تحت فشار قرار گرفته است. در این شرایط بحرانی، برداشت آب بی‌رویه و غیرمجاز از بالادست سد الغدیر به معضلی پیچیده تبدیل شده که رفع آن نیازمند همکاری و اتخاذ تدابیر فوری از سوی تمامی نهاد‌های مربوطه است.

مسئولان با نگرانی از وضعیت کنونی به بررسی راهکار‌های موثر برای جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه آب از بالادست سدالغدیر پرداخته و بر لزوم نظارت مستمر و برخورد قانونی با متخلفان تاکید می‌کنند. این اقدام‌ها نه‌تنها به حفظ منابع آبی موجود کمک خواهد کرد، بلکه می‌تواند در کاهش تنش آبی و تامین نیاز‌های اساسی شهروندان نیز موثر باشد. راهکار‌هایی همچون تشکیل تیم‌های نظارتی و برقراری مکانیسم‌های همکاری با کشاورزان به‌منظور احیای مدیریت آب، از جمله اولویت‌هایی است که مسئولان برای مقابله با بحران آبی در ساوه مطرح می‌کنند.

در پی نگرانی‌های فزآینده از برداشت غیرمجاز منابع آبی در بالادست سدالغدیر، دادستان عمومی و انقلاب شهرستان ساوه در جریان بازدید از این منطقه، وضعیت را مورد بررسی قرار داد و دستورات قضائی لازم را صادر کرد. این بازدید به‌منظور ارزیابی شرایط موجود و اتخاذ تدابیر فوری برای جلوگیری از این اقدامات غیرقانونی صورت گرفت. حضور در برخی نقاط بالادستی سدالغدیر که در حوزه قضایی شهرستان تفرش، اما در حوضه آبریز ساوه واقع شده و بازدید از برخی بند‌های خاکی و بررسی نحوه بهره‌برداری آب از رودخانه قره‌چای، قنوات منطقه و نیز چاه‌های آب، بخشی از برنامه‌های این بازدید بود.

دادستان عمومی و انقلاب ساوه سه شنبه (۲۳ آبانماه سال ۱۴۰۲) در حاشیه این بازدید با تاکید بر اینکه منابع آبی سد الغدیر باید به طور صحیح مدیریت می‌شد، گفته بود: مسئولان و مراجع ذیربط باید پاسخ تحلیلی و علمی بدهند که چرا سدالغدیر که در سال ۱۳۹۸ سرریز کرده پس از گذشت چهارسال وضعیت نامناسب و بحرانی پیدا کرده است. کارشناسان و مسئولان مربوطه قطعا از شرایط آب و هوایی کشور به طور دقیق مطلع هستند و باید با آینده‌نگری نسبت به حفظ منابع آبی سد و مدیریت صحیح آن، سازوکار لازم اتخاذ می‌شد تا امروز دچار بحران آبی و قرار گرفتن سد در وضعیت قرمز نباشیم.

«محمودرضا سازنده» در خصوص برداشت‌های غیرقانونی از بالادست سدالغدیر نیز گفته بود: در نقاطی که برداشت‌های غیرقانونی صورت می‌گیرد با حضور مسئولان امور منابع آب و ماموران انتظامی، دستور قضایی مبنی بر مسلوب‌المنفعه کردن چاه‌ها و متوقف کردن برداشت‌ها صادر می‌شود، همچنین شرکت آب منطقه‌ای مرکزی مکلف شد بستر رودخانه قره‌چای که مسیر ورودی آب به سد است را لایروبی و بهینه سازی کند تا مسیر همین مقدار آب ناچیز هم هموار شود.

بلافاصله با دستور دادستان ساوه برخی برداشت‌های غیرقانونی متوقف و عملیات لایروبی مسیر رودخانه قره‌چای منتهی به سدالغدیر ساوه توسط امور آب شهرستان آغاز شد و با گذشت افزون بر یکسال از صدور دستور دادستان، رئیس امور بهره‌برداری از سد الغدیر ساوه هفته گذشته از لایروبی رودخانه قره‌چای در بالادست سدالغدیر به طول ۴۲ کیلومتر خبر داد و گفت: با لایروبی و احداث کانال روند جاری شدن آب مدیریت و منجر به افزایش دبی ورودی شد، البته قرار است عملیات لایروبی رودخانه تا حدود ۳۰ کیلومتر دیگر انجام شود.

«جمال محمدی» همچنین مسدود کردن سردهانه‌های انهار سنتی کشاورزی در فصول غیرکشاورزی را از دیگر اقدامات برشمرد و با اشاره به کاهش وابستگی به منابع آبی سد الغدیر و استفاده از منابع آبی زیرزمینی برای مصارف شرب شهر ساوه گفت: در سال گذشته ۱۰ میلیون متر مکعب مصارف آب شرب از سد و بقیه مصارف از منابع زیرزمینی بوده است. در حال حاضر حدود ۲۰۰ لیتر در ثانیه از آب سد الغدیر برای مصارف شرب ساوه مورد استفاده قرار می‌گیرد که طبق آمار سال‌های گذشته با گرم شدن هوا و اوج مصرف به بیش از ۵۰۰ لیتر در ثانیه افزایش می‌یابد.

سال آبی سخت در راه ساوه

جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه و غیرمجاز در بالادست سدالغدیر موضوع دیگری بود که در جریان بازدید دادستان، پیگیری و دستورات قضایی درخصوص آن صادر و از دستگاه قضائی شهرستان تفرش نیز درخواست شد با پیگیری و صدور دستور، مانع این اقدام غیرقانونی شوند که بنا به گفته مسئولان منابع آب ساوه، به دلیل افزایش میزان دبی ورودی به سد تا حدودی برداشت‌های غیرقانونی کاهش یافته است، اما همچنان عده‌ای سودجو و فرصت‌طلب با بکار بردن ترفند‌ها از غفلت مسئولان و گشت‌های نظارتی استفاده کرده و در ساعاتی که نظارت صورت نمی‌گیرد، اقدام به پمپاژ آب برای انجام کشت برخی محصولات کشاورزی، بعضا در اراضی ملی بالادست سدالغدیر می‌کنند که نتیجه آن کاهش دبی ورودی آب به سدالغدیر و بحرانی شدن وضعیت دریاچه ذخیره‌سازی آب در این سد و نگرانی شدید برای تامین آب شرب شهر ساوه که ۶۰ درصد آن توسط منابع آبی این سد تامین می‌شود و نیز کشاورزان حقآبه‌بر از آن شده است.

نگرانی‌هایی که نماینده مردم ساوه و زرندیه در مجلس شورای اسلامی در نخستین جلسه شورای اداری شهرستان به آن اشاره کرد و گفت: علیرغم بارش‌های مناسب، دست‌درازی‌ها در نقاط بالادست به منابع ورودی آب سد الغدیر، باعث کاهش دبی ورودی این سد شده است و باید جلوی دست‌درازی به منابع ورودی آب گرفته شود.

«حجت الاسلام محمد سبزی» افزود: پمپاژ آب در بالادست سدالغدیر به بهانه آبیاری درختان و کشاورزی موجب کاهش دبی ورودی در این سد شده است در حالیکه میزان بارش‌ها در بالادست سد مطلوب بوده است و باید ورودی آن افزایش پیدا کند، اما این چنین نشده است. نباید اجازه داد سهم آب شرب جمعیت ۳۵۰ هزار نفری شهرستان ساوه در نقاط بالادستی مورد استفاده نادرست عده‌ای قرار گیرد.

جلوی دست‌درازی به منابع ورودی آب سد الغدیر گرفته شود

وضعیت قرمز «آبی» در ساوه

دادستان عمومی و انقلاب شهرستان ساوه اظهار کرد: خشکسالی اخیر و کاهش نزولات آسمانی، حفر چاه‌های غیرمجاز و برداشت‌های بی‌رویه و فاقد پروانه از منابع زیرزمینی، شرایط آبی شهرستان ساوه را با چالش جدی و تنش مواجه کرده است، به گونه‌ای که با وضعیت قرمز و بحرانی آبی رو‌به‌رو هستیم.

محمودرضا سازنده همچنین به مشکلات ناشی از عدم مدیریت صحیح منابع آبی اشاره کرده و افزود: گرچه اقدامات مناسبی توسط مدیریت امور منابع آب برای لایروبی صورت گرفته، اما همچنان شرایط بحرانی به قوت خود باقی است. سال گذشته برخی افراد به طور غیرمجاز از منابع آبی در اراضی ملی کشت و کار کردند که این کم‌کاری‌ها نباید تکرار شود.

وی با تاکید بر اینکه شرایط بحرانی منابع آبی ایجاب می‌کند تا از بهره‌برداری‌های بی‌رویه ممانعت بعمل آید، گفت: براساس قانون دستگاه‌های اجرایی، شورا‌ها و دهیاری‌ها، موظفند با هماهنگی نیروی انتظامی و امور منابع آب هرگونه رفتار غیرقانونی را به دستگاه قضایی گزارش دهند و در غیر این صورت، این مسئله ترک فعل تلقی شده و مطابق مقررات با خاطیان رفتار و برخورد قانونی خواهد شد.

طمع سودجویان به برداشت‌های غیرقانونی دامن زده

دادستان ساوه همچنین به وضعیت سد الغدیر ساوه اشاره کرد و گفت: این سد با ۲۷۷ میلیون متر مکعب ظرفیت ذخیره‌سازی، در حال حاضر با کاهش شدید منابع آبی مواجه شده است تا جایی که حجم فعلی قابل استفاده آن به کمتر از ۱۰ میلیون مترمکعب رسیده است. طمع افراد سودجو در بالادست سد الغدیر، به برداشت‌های غیرقانونی و بی‌رویه دامن زده که این موضوع می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای آینده منابع آب شهرستان به همراه داشته باشد.

وی خاطرنشان کرد: همه مسئولان و شهروندان باید به مسئله بحران آب توجه ویژه‌ای داشته باشند و از هرگونه اقدام غیرمجاز که به تشدید این بحران می‌انجامد، جلوگیری کنند تا شهرستان ساوه بتواند از چالش‌های آبی فعلی عبور کند.

وی با تاکید بر عزم دستگاه قضایی برای مدیریت بحران آب در شهرستان، تصریح کرد: در سایه هم‌افزایی بین بخشی دستگاه قضائی با دستگاه اجرایی با قاطعیت از منابع آبی شهرستان حفاظت کرده و جلوی هرگونه تخلف را خواهیم گرفت و به هیچ‌کس اجازه نخواهیم داد که با طمع و قانون‌شکنی، حقوق عمومی را تضییع کند.

دادستان ساوه، در ادامه، سیاست دستگاه قضایی را پیشگیری از وقوع جرم، اقناع مردم و برخورد قانونی با متخلفین دانست و گفت: با حضور مستمر و موثر نیروی انتظامی، جهاد کشاورزی، منابع طبیعی و امور آب و رصد شبانه‌روزی و نیز شناسایی اراضی که اقدام به کشت در بالادست سد الغدیر می‌کنند، باید عملیاتی گسترده‌ای برای توقف این اقدامات غیرقانونی انجام داد. تامین نیروی انسانی و تجهیزات از مرکز استان برای تشدید نظارت‌ها نیز ضرورت دارد.

وی خاطرنشان کرد: برخورد قانونی و صدور رأی به منظور بازداشتن افراد سودجویی که اقدام به کشت غیرقانونی در اراضی ملی با منابع آبی می‌کنند بطور جد دنبال خواهد شد. این افراد در اراضی ملی با استفاده از منابع آب ملی در بالادست سدالغدیر اقدام به کشاورزی غیرقانونی می‌کنند و این درحالی است که باغدارانی که باغات آنها در پائین دست سد الغدیر قرار دارد و از سالیان دور حقآبه قانونی از این سد دارند به دلیل نبود آب کافی شاهد خشک شدن درختان انار و سایر محصولات کشاورزی بوده و زمین‌های زراعی آنان لم‌یزرع شده است.

لزوم تسریع در پروژه انتقال سهم آب ساوه از سد کوچری

سازنده همچنین خواستار تسریع در پروژه انتقال سهم آب ساوه از سدکوچری برای حل تنش آبی این شهرستان شد و افزود: شهرستان ساوه در حوزه منابع آبی در شرایط اضطرار قرار دارد و ضمن ممانعت از هرگونه اقدامی که منجر به برداشت بی‌رویه و غیرقانونی از منابع آبی سطحی و زیرزمینی می‌شود تسریع در اجرای طرح آبرسانی سهم ساوه از سدکوچری ضرورت دارد.

با متخلفان کشت غیرمجاز برخورد خواهد شد

رئیس حوزه قضایی بخش نوبران نیز گفت: با توجه به افزایش نگرانی‌ها در خصوص کشت غیرقانونی در اراضی ملی و شرایط بحرانی آب، دستگاه‌های ذی‌ربط به تشدید نظارت و برنامه‌ریزی‌های لازم برای مدیریت منابع آبی ملزم هستند.

حجت‌الاسلام سلطانیان‌همت افزود: با توجه به وضعیت نگران‌کننده منابع آبی و افزایش برداشت‌های غیرمجاز، مسئولان شهرستان اعلام کردند که برنامه‌های نظارتی خود را به منظور جلوگیری از کشت غیرقانونی در اراضی ملی به شدت افزایش خواهند داد. این برنامه شامل بازدید‌های میدانی دوره‌ای، همکاری با نیروی انتظامی و ارگان‌های مرتبط و همچنین آگاهی‌رسانی به کشاورزان و زمین‌داران در مورد پیامد‌های قانونی کشت غیرمجاز است.

وی افزود: کشت غیرقانونی در اراضی ملی نه تنها به تخریب محیط زیست می‌انجامد، بلکه تهدیدی جدی برای منابع آبی منطقه است، لذا ما به جدیت پیگیر شناسایی و برخورد با متخلفان خواهیم بود.

این مقام قضائی گفت: بهره‌برداران کشاورزی بایستی به قوانین و مقررات مربوط به اخذ مجوز‌های لازم توجه کنند و از هرگونه اقدام غیرمجاز خودداری کنند. متولیان حفاظت از منابع طبیعی، موظف به حفاظت از اراضی ملی و حفظ حقوق عمومی هستند و باید هرگونه تخلف در حوزه کشت غیرقانونی و استفاده از منابع آبی را به طور جدی پیگیری کرده و با متخلفان به شدت برخورد شود تا از نفوذ و تعرض به منابع طبیعی و آبی جلوگیری شود. نباید اجازه داد رفتار‌های غیرقانونی به تشکیل پرونده قضایی منجر شود.

معاون استاندار و فرماندار ساوه نیز گفت: روش فعلی مدیریت آب در ساوه در ادامه روش سال‌های پرآبی و دوران سرریز شدن سدالغدیر در سال ۹۸ است در حالی که اکنون تنها ۱۰ میلیون متر مکعب آب قابل استحصال و شرب در دسترس داریم که پاسخگوی نیاز شرب شهر ساوه نیست.

برداشت غیرمجاز ۲۰۰ تا ۳۰۰ لیتر بر ثانیه آب در بالادست سد الغدیر

«سیدمهدی حسینی» ادامه داد: علیرغم برخورداری کشاورزان از حقابه، تجدید نظر در تغییر رویه مدیریتی آب به شدت ضروری است. به منظور ارتقاء تامین آب شرب، سه هزار میلیارد تومان صرف انتقال سهم آب ساوه از سد کوچری برای تامین ۴۴۴ لیتر بر ثانیه شده است، اما همزمان باید توجه داشت که ۲۰۰ تا ۳۰۰ لیتر بر ثانیه آب در بالادست سد الغدیر به صورت غیرمجاز برداشت می‌شود.

فرماندار ساوه افزود: علیرغم بارندگی‌های اخیر، با کاهش ورودی سد الغدیر مواجه هستیم که نشان می‌دهد در زمان بارندگی‌ها، آب در بالادست سد، مهندسی و بطور قانونی برداشت می‌شود تا مسئولان ذیربط متوجه این تخلف محرز نشوند. لازم است عملیات قاطع و سازمان‌دهی‌شده برای جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز انجام شود که شامل تشکیل تیم‌های گشت و بازرسی، استفاده از پهپاد و نظارت مستمر با ظرفیت نیروی انتظامی است.

لزوم توانمندسازی نظارت با محوریت دستگاه قضایی و دستگاه‌های اجرایی

وی همچنین به معرفی مستمر خاطیان به دستگاه قضائی و مذاکره با کشاورزان و بهره‌برداران به منظور اقناع‌سازی و ایجاد همکاری در تامین آب اشاره کرد و افزود: توانمندسازی نظارت با محوریت دستگاه قضایی و دستگاه‌های اجرایی از جمله اقدامات لازم برای حل تنش آبی در ساوه به شمار می‌رود.

ذخایر موجود، کمترین مقدار در ۵ سال گذشته است

وی بیان کرد: این سد که یکی از منابع مهم تأمین آب بخش مرکزی شهرستان ساوه در حوزه کشاورزی و تامین بیش از نیمی از نیاز مصارف شرب شهر ساوه را عهده‌دار است، در حال حاضر کمتر از ۱۰ میلیون مترمکعب آب قابل استحصال را ذخیره دارد و این حجم کمترین مقدار در ۵ سال گذشته است که ضرورت دارد ضمن صرفه‌جویی عموم مردم شهرستان در مصرف آب، طرح اضطراری انتقال آب از چاه‌های حفره شده شرکت آب و فاضلاب ساوه در سریع‌ترین زمان ممکن به اجرا و بهره‌برداری برسد.

اجرای خط اضطرار ۱۰ کیلومتری بزودی آغاز می‌شود

حسینی در ادامه گفت: با توجه به اقدامات و پیگیری‌های نماینده مردم شهرستان‌های ساوه و زرندیه در مجلس شورای اسلامی، اعتبارات ملی لازم جهت اجرای خط اضطرار ۱۰ کیلومتر انتهایی حدفاصل آوه تا تصفیه‌خانه ساوه در سال جاری تخصیص داده شده و با دستور استاندار مرکزی و پیگیری مستمر مدیریت شهرستان، عملیات اجرایی آن از بزودی آغاز می‌شود و امید است تا قبل از پایان نیمه اول سال حداقل حجم ۱۵۰ لیتر بر ثانیه آب به چرخه مصرف شهر ساوه وارد و مورد بهره‌برداری قرار گیرد و لازم است تمام ظرفیت‌های اجرایی استان جهت تحقق این هدف مهم بسیج شوند.

از مجموع اظهارات مسئولان در این گزارش اینطور استنباط می‌شود که برای جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه و غیرمجاز آب در بالادست سد الغدیر، می‌توان راهکار‌های موثری را اجرایی کرد که نخستین اقدام نظارت و پایش مستمر با ایجاد تیم‌های نظارتی و بازرسی به طور دائمی و مستمر برای رصد و کنترل برداشت‌های آب در منطقه، به ویژه بر روی منابع آبی در بالادست سد است.

استفاده از تکنولوژی‌های مدرن نظیر بهره‌گیری از تکنولوژی‌های نوین مانند پهپاد‌ها و دوربین‌های مداربسته برای پایش و شناسایی برداشت‌های غیرمجاز، تقویت قوانین و برخورد قاطع با اصلاح و تقویت قوانین مربوط به حفاظت از منابع آب و اجرای مجازات‌های سنگین برای متخلفان به‌منظور بازدارندگی، توسعه آگاهی و آموزش با برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی برای کشاورزان و ساکنان منطقه به منظور فرهنگ‌سازی درباره اهمیت حفاظت از منابع آبی و عواقب برداشت‌های غیرمجاز، از دیگر راهکارهاست.

همچنین مذاکره و اقناع‌سازی با برقراری ارتباط مداوم با کشاورزان و بهره‌برداران آب برای اقناع آنها درباره عواقب منفی برداشت‌های غیرمجاز و تشویق به استفاده بهینه از آب، ایجاد سامانه‌های گزارش‌دهی با راه‌اندازی یک سامانه گزارش‌دهی آنلاین یا تلفنی برای ساکنان و کشاورزان به منظور اطلاع‌رسانی درباره برداشت‌های غیرمجاز و تشویق به مشارکت عمومی در نظارت بر منابع آبی و بهبود و توسعه زیرساخت‌های آبی، نظیر لوله‌کشی و شبکه توزیع آب، به منظور کاهش وابستگی به برداشت‌های غیرمجاز و تأمین نیاز آب شرب و کشاورزی به صورت پایدار، راهکار‌های دیگری است که باید به فوریت اجرایی شود.

تشکیل جلسات مشترک با حضور تمامی ذینفعان، از جمله کشاورزان، مسئولان محلی و نمایندگان قضایی به منظور تبادل نظر و همکاری در مدیریت بهینه منابع آب، انجام مطالعات و تحقیقات علمی بر روی منابع آب و نیاز‌های آبی منطقه به‌منظور طراحی راهکار‌های علمی و عملی برای مدیریت بهینه این منابع و سامان‌دهی گروه‌های مردمی و اجتماعی برای همکاری در حفظ و مدیریت منابع آبی و معرفی خود به عنوان ناظرین محلی برای جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز ضرورت دارد.

اجرای این راهکار‌ها می‌تواند به کاهش برداشت‌های غیرمجاز آب و حفظ منابع آبی در بالادست سد الغدیر کمک شایانی کند و وضعیت آبی در شهرستان ساوه را بهبود بخشد. با همکاری تمامی نهاد‌ها و تلاش برای اجرای این اقدامات، می‌توان به آینده‌ای پایدار در تامین آب شرب و کشاورزی دست یافت و از بحران‌های آبی پیش رو جلوگیری کرد.

منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)