تجربه دمای بالای ۴۰ درجه تابستانی در بسیاری از مناطق ایران در فصل بهار

به گزارش انرژی و نیرو، داده‌ها و اطلاعات ثبت شده توسط موسسه تغییر اقلیم کوپرنیک نشان می‌دهد که جهان در حال تجربه یک فاز تشدید شونده گرمایش زمین است که نه تنها رکورد‌های دمایی را می‌شکند، بلکه اثرات خود را به شکل مستقیم در کشور‌هایی مانند ایران و سایر مناطق خاورمیانه به وضوح نمایان کرده است.

بر اساس گزارش سرویس تغییر اقلیم کوپرنیک، آوریل ۲۰۲۵ (مطابق با نیمه دوم فروردین و نیمه اول اردیبهشت ۱۴۰۴) با میانگین دمای ۱۴.۹۶ درجه سانتی‌گراد، دومین آوریل گرم تاریخ ثبت شد که ۱.۵۱ درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین دمای دوره پیشاصنعتی (۱۸۵۰ تا ۱۹۰۰ میلادی) قرار دارد.

اهمیت این عدد در آنجاست که توافق پاریس سقف گرمایش مجاز جهانی را ۱.۵ درجه سانتی‌گراد تعیین کرده بود؛ اما در ۲۱ ماه از ۲۲ ماه گذشته، دمای جهانی از این آستانه عبور کرده است.

«سامانتا بورجس» مدیر راهبردی اقلیم در C ۳ S درخصوص چالش‌های برآمده از افزایش شدید گرمایش جهانی تأکید کرد که آوریل ۲۰۲۵ ادامه‌ای بر یک روند نگران‌کننده است که ماه‌به‌ماه دمای جهانی بالاتر از حد تعیین‌شده در توافق پاریس قرار گرفته است. به گفته او، چنین روندی می‌تواند به تغییرات شدید اقلیمی و وقوع پدیده‌هایی، چون خشکسالی‌های گسترده، موج‌های گرمای خطرناک، و اختلال در الگو‌های بارشی منجر شود.

ایران و خاورمیانه؛ نقطه تمرکز گرمای جهانی

نقشه‌های حرارتی منتشرشده توسط مراکز بین‌المللی همچون C ۳ S، ناسا و NOAA نشان می‌دهند که خاورمیانه، به‌ویژه ایران، عراق، شبه‌جزیره عربستان، سوریه، و بخش‌هایی از آسیای میانه و شرق آفریقا جزو مناطقی بودند که بالاترین ناهنجاری‌های دمایی را در این بازه زمانی تجربه کرده‌اند. این بدان معناست که متوسط دما در این مناطق بسیار بالاتر از میانگین بلندمدت ثبت‌ شده بوده است.

در ایران داده‌های ماهواره‌ای و ایستگاه‌های هواشناسی گواه آن است که فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۴ از لحاظ دمایی بسیار زودتر و شدیدتر از حد معمول گرم شدند. برخی استان‌ها، از جمله خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، و مناطق مرکزی مانند اصفهان و یزد، دما‌هایی ثبت کردند که برای این ماه‌ها بی‌سابقه یا کم‌سابقه بود. به عنوان مشخص در خوزستان دمای هوا در برخی روز‌ها به بیش از ۴۲ درجه سانتی‌گراد رسید که معمولاً در تیرماه یا مرداد رخ می‌دهد.

آنطور که روزنامه انگلیسی زبان «چاینا دیلی» گزارش داده است، چنین گرمای زودهنگامی آثار مستقیم و غیرمستقیمی بر زیست‌بوم منطقه گذاشته است و در حوزه کشاورزی، محصولات فصلی نظیر گندم، جو و صیفی‌جات به دلیل بالا رفتن ناگهانی دما با کاهش کیفیت یا حتی از بین رفتن مواجه شده‌اند. در بخش انرژی برق نیز افزایش تقاضای برق به‌ویژه برای سیستم‌های سرمایشی فشار مضاعفی بر زیرساخت‌های تولید برق وارد کرده است.

مستند به این گزارش مراکز علمی پیش‌بینی می‌کنند که با ادامه روند کنونی، تابستان سال ۱۴۰۴ جزو گرم‌ترین تابستان‌های تاریخ ایران و منطقه باشد. اثرات ال‌نینو، گرمایش اقیانوس‌ها و کاهش پوشش برف و یخ در قطب‌ها، همگی از جمله عواملی هستند که می‌توانند موجب تشدید موج گرما شوند.

مستند به این گزارش، روند هشداردهنده افزایش گرمای جهانی بار دیگر نشان می‌دهد که ایران و منطقه خاورمیانه از آسیب‌پذیرترین نقاط جهان در برابر تغییرات اقلیمی هستند؛ بنابراین لزوم تقویت زیرساخت‌های تاب‌آوری، اصلاح الگو‌های مصرف انرژی و برنامه‌ریزی‌های جامع برای مدیریت بحران اقلیمی اکنون نه یک توصیه بلکه یک ضرورت ملی و منطقه‌ای است که باید مورد توجه همگان قرار بگیرد.

منبع: خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)