پایانی بر پتروشیمی‌های کاغذی

به گزارش انرژی و نیرو، پتروشیمی از صنایعی است که در زنجیره صنعت نفت بیشترین تأثیر را در بحث تکمیل زنجیره ارزش و ارزآوری دارد؛ تکمیل زنجیره ارزش، تأمین نیاز بازار داخل برای تولید محصول نهایی و حداکثر استفاده از منابع هیدروکربوری برای تولید محصولات باارزش‌تر از هدف‌گذاری‌های انجام‌ شده در داخل است.

حدود ۷۰ درصد محصولاتی که در صنعت پتروشیمی تولید می‌شود، در بازار داخل جذب نمی‌شود بلکه با هدف تأمین ارز مورد نیاز کشور صادر می‌شود، به همین دلیل و با توجه به برخورداری ایران از منابع غنی نفت و گاز و ارزش افزوده بالای سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی عده‌ای در دهه‌های اخیر بر آن شدند تا مجوز تاسیس واحد‌های پتروشیمی دریافت کنند.

این طرح‌ها که گاه به توصیه دیگران، گاه با اهرم فشار سیاسی نمایندگان و افراد صاحب نفوذ و حتی ذوق زدگی برای رسیدن به درآمد‌های ارزی بود، در میانه راه به حال خود رها شد، رویه‌ای که سبب شد طرح‌های متعددی بدون حصول نتیجه بر زمین بمانند؛ طرح‌هایی که فقط مجوز گرفته‌اند تا با استفاده از آن زمین یا تسهیلات بانکی بگیرند و کار را رها کنند.

حبس سرمایه‌های ملی در طرح‌هایی بدون صرفه اقتصادی

واقعیت این است که صنعت پتروشیمی ذخیره ارزش و اشتغال زایی بالایی دارد و همین امر در سال‌های گذشته سبب شکل گیری پتروشیمی‌های کاغذی شده است که با توصیه برخی مقام‌های ملی و یا محلی مجوز گرفته‌اند، اما به دلیل نداشتن صرفه اقتصادی در آن منطقه، در نظر نگرفتن مسایل زیست محیطی مانند تامین آب و یا توپولوژی محلی که قرار بوده در آنجا تاسیس شوند، اکنون بلاتکلیف مانده و بخش اعظمی از سرمایه‌های ملی را محبوس خود کرده‌اند.

در دو دهه گذشته برخی طرح‌های پتروشیمی با وعده اشتغال هزاران نفر از جوانان، رفع بیکاری و رونق اقتصادی کلنگ زنی شدند، اما در عمل به دلیل نبود منابع آبی، مشکلات زیست محیطی، نداشتن صرفه و فقدان توجیه اقتصادی به صورت بلاتکلیف رها شده‌اند و سرمایه گذار آنها به بهانه‌های مختلف، فقط زمین‌های با ارزش این پروژه‌ها را حفظ کرده‌اند و یا از تسهیلات دریافتی برای کار دیگری بهره برده و سایه سنگین طرح پتروشیمی نیمه تمام بر اقتصاد کشور تحمیل شده‌اند.

تداوم بلاتکلیفی این طرح‌های بی سرانجام می‌تواند هزینه‌های سنگینی بر اقتصاد کشور تحمیل کرده ضمن آنکه فرصت را از دیگرانی که واقعا توانایی انجام کار را داشته و طرح‌هایی با امکان سنجی‌های صحیح دارند بر زمین بمانند.

پتروشیمی‌های بر زمین مانده کدامند؟

بیش از ۱۰ مجتمع پتروشیمی در سال‌های اخیر کلنگ زنی شده‌اند، اما به دلیل ملاحظات مختلف، همچنان بلاتکلیف و نیمه کاره مانده‌اند که در ادامه نگاهی به وضعیت شماری از این طرح‌ها می‌اندازیم:

پتروشیمی گلستان، پلی اتیلن دهدشت، پتروشیمی بروجن، پتروشیمی زنجان، پتروشیمی فیروز آباد، ممسنی، داراب، جهرم و استهبان از جمله این طرح‌های بلاتکلیف هستند.

پتروشیمی دهدشت (پلی اتیلن دهدشت) در سال ۱۳۸۸ کلنگ زنی شد، اما پس از گذشت حدود ۱۲ سال در حال حاضر میزان پیشرفت آن به حدود ۱۷.۹ درصد رسیده است.

پتروشیمی دنا که در شهرستان دهدشت و دشت کلاچو واقع شده، پس از گذشت ۱۱ سال حدود ۶۸ درصد پیشرفت کرده است.

طرح اوره آمونیاک زنجان نیز که در سال ۱۳۸۶ کلنگ زنی شده، همچنان در مرحله ساخت قرار دارد. با وجود اینکه ۱۴ سال از آغاز ساخت این مجتمع می‌گذرد، زمان راه اندازی آن، همچنان نامشخص است.

طرح ابن سینا اندیمشک که با لیسانس شرکت ELIT چین برای تولید محصول EO در حال اجراست، پس از دو سال به پیشرفت فیزیکی ۲ درصدی رسیده است.

پتروشیمی بروجن نیز از طرح‌هایی است که به علت کمبود منابع آبی، بلاتکلیف مانده است. شهرستان بروجن که خود گرفتار کم آبی است، توان تامین آب مورد نیاز پتروشیمی بروجن را ندارد. با وجود اینکه در سال‌های گذشته، طرح‌های مختلفی برای تامین آب این مجتمع از جمله احداث تونل انتقال آب، ارایه شده، اما هیچ کدام جنبه عملیاتی نیافته است.

تاخیر چندین ساله در ساخت این پتروشیمی در حالی است که چند ده هکتار از مراتع چرای دام برای ساخت این مجتمع، حصارکشی شده و تکلیف این زمین نیز مشخص نیست.

ورود شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای تعیین تکلیف طرح‌ها

اکنون و در سالی که به «سرمایه گذاری برای تولید» نامگذاری شده، در تازه‌ترین اقدام مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران از تلاش برای تعیین تکلیف چنین طرح‌هایی خبر داده است؛ «حسن عباس‌زاده» معاون وزیر نفت در این باره گفته است: قانون‌گذار تا پایان شهریور ۱۴۰۴ فرصت داده است که این طرح‌ها تعیین تکلیف شوند.

وی با بیان اینکه این طرح‌ها به سه گروه سبز، قرمز و زرد تقسیم شده‌اند، طرح‌های سبز را طرح‌هایی دانست که پیشرفت قابل توجهی داشته و از همین رو باید آنها را مورد حمایت قرار دهیم تا به بهره‌برداری برسند.

مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی افزود: طرح‌های قرمز به بخشی اطلاق می‌شود که به شکل صوری و به قصد استفاده از منابع کشور مانند زمین و تسهیلات، مجوزی اخذ کرده‌اند و اهتمامی برای سرمایه‌گذاری روی آنها وجود ندارد. حالا اینها دارای چه نوع خوراک گاز یا مایع باشند، به عنوان طرح قرمز برچسب‌گذاری شده‌اند.

معاون وزیر نفت ادامه داد: طرح‌های زرد هم گروهی هستند که از نظر ما مطالعه بیشتری لازم دارند یا باید فعال‌تر شوند که ما آنها را در گروه سبز یا قرمز قرار می‌دهیم.

عباس‌زاده با اشاره به اینکه این طرح‌ها به صورت مستمر و با حضور سرمایه‌گذاران آنها در کمیته بازنگری بررسی شده‌اند، گفت: حدود ۱۱۰ طرح داریم که نزدیک ۴۸ طرح آنها پیشرفت دارند که حمایت می‌کنیم و توسعه برخی طرح‌ها نیاز به بازنگری دارند.

راه ندادن پتروشیمی‌های کاغذی در انجمن صنایع پتروشیمی

در همین رابطه «احمد مهدوی ابهری» دبیرکل انجمن صنفی صنایع پتروشیمی گفت: این برخورد در اختیار حاکمیت است و ما هم تنها پتروشیمی‌هایی را عضو انجمن می‌کنیم که پیشرفت بالایی دارند و اگر کسی بیاید و بگوید من طرح پتروشیمی دارم، اما فعلا کاغذ است را عضو نمی‌کنیم.

وی ادامه داد: اگر کسی در این شرایط بیاید و فقط کاغذی بگیرید و کاری انجام ندهد و در شهرکی زمینی را گرفته و کاری نکند، اینها قوانین و مقررات خود را دارد. باید نه تنها در صنعت پتروشیمی که در سایر صنایع هم برخورد صورت گیرد.

دبیر کل انجمن صنفی صنایع پتروشیمی ایران خاطرنشان کرد: مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی و معاون وزیر نفت هم در این زمینه درست گفته‌اند و ما هم عقیده داریم کسی که وارد این کار می‌شود یا باید آستین بالا زده و کار را انجام دهد یا مجوز نگیرد.

«مهدوی ابهری» با تاکید بر اینکه کسی که مجوز می‌گیرد این فرصت را از کشور، تولید، توسعه و افراد توانمند می‌گیرد و باید برخورد با آنها صورت گیرد، گفت: کسی که مجوز گرفته، اما کاری انجام نداده باید تکلیف اش روشن شود یا باید کار صورت گیرد یا مجوز داده شده باطل شود حتی اگر کسی بگوید که طرحش ۱۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد نیز قابل قبول نیست.

۱۸ طرح پتروشیمی در مسیر بهره‌برداری

به گفته مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، امسال حدود ۱۸ طرح با مجموع ارزش ۵ میلیارد دلار به مرحله بهره‌برداری می‌رسند و حدود ۹ میلیون تن با بهره‌برداری از این طرح‌ها ظرفیت تولید ایجاد می‌شود که برخی از محصولات تولیدی این واحد‌ها برای نخستین بار در کشور تولید می‌شود.

عباس زاده از طرح آپادانا خلیج فارس به عنوان یکی از طرح‌هایی یاد کرد که سال گذشته آماده افتتاح بوده، اما از آنجا که خوراک این طرح گاز است، افتتاح آن به امسال موکول شده است.

طرح صدف عسلویه دیگر واحد پتروشیمی است که اجرای آن با کمبود منابع مالی مواجه شد، اما این موضوع از طرف هلدینگ خلیج فارس رفع شد و به گفته عباس زاده تا خرداد ۱۴۰۴ آماده بهره‌برداری است.

معاون وزیر نفت همچنین با اعلام اینکه طرح پلی‌پروپیلن ارغوان گستر ایلام نیز برای افتتاح در ۱۴۰۳ برنامه‌ریزی شده بود که در فاز پیش‌راه‌اندازی است، وعده داده است که در سه ماهه نخست ۱۴۰۴ راه‌اندازی می‌شود.

منبع: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)